Zij gaan de lange weg terug. De koopman voelt zich moedeloos. Het was al het geld dat hij had en nu is hij geruïneerd. Zij houden nogmaals halt om in dezelfde weide uit te rusten. Als zij zich klaarmaken voor hun middagdutje ontdekt de koopman plotseling zijn geldbuidel in het lange gras. Een ogenblik is hij verrukt. Maar dan steekt hij zijn hand in de buidel, haalt de helft van het geld eruit, geeft dit aan de knecht en zegt hem dat hij niet langer nodig is. Naar chassidisch gebruik gaat het verhaal uitgebreid verder. De rijke koopman maakt moeilijke tijden door en verliest al snel alles wat hij bezit. De knecht daarentegen, die altijd arm is geweest, investeert het geld dat hem is gegeven en door een reeks wonderbaarlijke gebeurtenissen komt hij in grote welstand te verkeren. De jaren gaan voorbij. Degene die oorspronkelijk koopman was, is een bedelaar geworden die in lompen gekleed gaat. Hij reist van stad naar stad, bezoekt daar steeds de rijke wijken en hoopt dat de mensen zo vriendelijk zullen zijn hem wat brood te geven. Soms werkt dit; dikwijls lijdt hij honger. Op een dag lijkt het geluk hem toe te lachen. Hij arriveert in een nieuwe stad en belt aan bij het grootste huis. De man die opendoet geeft hem niet alleen tien roebels, een fantastisch bedrag in die tijd, ook nodigt hij hem uit over twee dagen terug te komen voor het sabbatsmaal op vrijdagavond. De bedelaar is verrukt. Iedereen weet dat een sabbatsmaal in een welvarend huishouden een overvloed aan voedsel betekent, kippensoep, vis, vlees, aardappelen en het heerlijkste brood. Het water loop hem al in de mond als hij er alleen maar aan denkt. Hij keert terug naar zijn geïmproviseerde slaapplaats onder een brug en valt in slaap. Hij droomt over een fraai gedekte tafel, klaar voor een koninklijk feest en het denkbeeldige banket duurt tot in de kleine uurtjes. Als hij wakker wordt, ontdekt hij dat hem een ramp is overkomen. Iemand heeft zijn tien roebels gestolen. Zijn dag is plotseling bedorven. Hij moet de lange uren die komen met een lege maag doorstaan. Maar alles is nog niet verloren; morgen is de sabbat. Hij zit het grootste deel van de dag te kijken hoe de rivier onder de brug door stroomt en die nacht droomt hij weer over een rijkelijk onthaal. De volgende dag gaat hij als voorbereiding op de komende gebeurtenis naar het openbare badhuis. De stad staat de bedelaars toe gratis te baden. Hij blijft wat dralen in het warme water, maar als hij klaar is en terugkeert naar de kleedkamer wacht hem een tweede ramp. Zijn schoenen en ook zijn kleren zijn verdwenen. Iemand heeft de vodden die hij als lichaamsbedekking gebruikte, gestolen. Nu is hij naakt, uitgehongerd en eenzaam en heeft hij geen cent meer. De rijke heer die hem in zijn huis had uitgenodigd zat op zijn gast te wachten. Een uur nadat de schemering was ingevallen, werd hij ongerust en zond hij zijn bediende uit om de bedelaar te gaan zoeken. De bediende keerde met hem terug (hij had hem wat kranten omgeslagen) en rapporteerde dat hij de arme man had gevonden terwijl deze wild ronddanste in het park. Ook zong hij van vreugde en lachte van plezier. Iedereen in het park dacht dat hij gek was geworden, maar hij leek volkomen gezond. De rijke heer zorgde dat de bedelaar nieuwe kleren kreeg en verwelkomde hem aan zijn tafel. Het was inderdaad een Koninklijke maaltijd. Toen de bedelaar verzadigd was, keek hij naar zijn gastheer op en herkende in hem de knecht die hij lang geleden de helft van zijn fortuin had gegeven. Natuurlijk had de rijkaard de hele tijd geweten dat de bedelaar zijn vroegere meester was. Daarom wilde hij zo graag dat hij terugkeerde voor het sabbatsmaal. Hij had zich jarenlang afgevraagd waarom hij het geld had gekregen en waarom hij was weggestuurd. Nu was daar nog een vraag bijgekomen: waarom danste de bedelaar in het park nadat hij al zijn wereldse bezittingen was kwijtgeraakt? Terwijl zij na de kostelijke maaltijd van hun cognac nipten, onthulde de bedelaar zijn geheim. Hij zei: Ik wist toen ik de geldbuidel vond dat dit zo'n enorme meevaller was dat ik me waarschijnlijk op het hoogtepunt van mijn geluk bevond en dat me moeilijke tijden te wachten stonden. Ik wilde je niet graag meeslepen in het ongeluk. En het leek me waarschijnlijk dat ik je in de toekomst zou moeten ontslaan. Dan zou ik misschien weinig geld bezitten. Dus leek het me beter je je loon voor de komende paar jaar in één keer te geven en je je eigen weg te laten gaan. Zoals bleek had ik gelijk, mijn geluk bevond zich in een neergaande lijn en het jouwe kwam opzetten. En al dat dansen in het park? De bedelaar zei: Toen ik het laatste restant van mijn kleding kwijtraakte en niet dieper in de put kon raken, wist ik dat mijn lot eindelijk een wending had genomen, de zaken konden er alleen maar beter op worden. En inderdaad, de bedelaar had weer gelijk. Toen de rijkaard het ver haal had gehoord, ging hij naar zijn schatkist en verdeelde zijn hele fortuin in tweeën. Nu waren beiden rijk aan materiële zaken en aan wijsheid. Men zegt dat zij door het hele land geroemd werden om hun hulp aan behoeftigen. Zij zorgden voor geld en scholing opdat de ongelukkigen een nieuw begin konden maken. Het verhaal van het wisselende fortuin betekende veel voor me.
In moeilijke tijden vind ik iedere keer bemoediging in de wijze les van rabbijn Nachman van Breslov: Hoe grootser het doel dat je nastreeft, des te groter de hindernissen en barrières. Hieruit kun je opmaken dat, wanneer er aan alle kanten enorme barrières opdoemen, dit aangeeft hoe belangrijk het doel is dat je wilt bereiken.
Jaap Nieuwenhuijzen
Comments